Kiedy dziecko ma depresję

Suicydolodzy od lat biją na alarm. Polska jest na niechlubnym drugim miejscu w Europie pod względem prób samobójczych zakończonych śmiercią wśród dzieci i młodzieży. Według oficjalnych statystyk Komendy Głównej Policji tylko w 2020 roku policja prowadziła postępowania w 843 przypadkach podjęcia przez osobę poniżej 18 roku życia próby samobójczej. W tej grupie wiekowej zarejestrowano 107 prób zakończonych śmiercią. Te statystyki, choć szokujące, nie dają pełnego obrazu zjawiska, jakim są zachowania samobójcze wśród młodych osób. Badanie FDDS z 2018 roku pokazało, że aż 7% osób w wieku 11-17 lat próbowało popełnić samobójstwo.

Depresję stwierdza się u 2% dzieci (dotyka ona równie często dziewczynki i chłopców) oraz nawet u 8% nastolatków: warto pamiętać, że częściej diagnozę depresji stawia się dziewczętom, niż chłopcom. Szacuje się, że szeroko rozumiane zaburzenia depresyjne mogą występować 20% nastolatków, a niektóre źródła podają, że objawy depresyjne stwierdza się u blisko co trzeciego nastolatka. Nieleczona depresja pogłębia bezradność, poczucie samotności i zagubienia, w wyniku których młode osoby mogą podejmować zachowania autoagresywne, lub samobójcze. O wielu tego typu zachowaniach nikt nie wie. Nastolatki ukrywają przez lata towarzyszące im myśli depresyjne, rezygnacyjne i samobójcze. Boją się zbagatelizowania, odrzucenia, niezrozumienia, stygmatyzacji. Szukając na własną rękę strategii radzenia sobie w kryzysie mylą samodzielność z samotnością. Nastoletnia depresja jest często niewidoczna dla najbliższego otoczenia, bywa mylona z buntem czy złym zachowaniem.

Wielu rodziców nie dostrzega problemów u swoich dzieci. Są pochłonięci codziennymi obowiązkami, własnymi problemami, przytłacza ich stres. Często myślą „Mojego dziecka to nie dotyczy”, albo „Gdyby coś się działo, to moje dziecko na pewno do mnie przyjdzie”. Niestety, wiele młodych osób nie ma tyle odwagi czy siły. Ukrywają swoje problemy przed dorosłymi: nie chcą ich martwić, starają się nie dokładać im problemów, boją się odtrącenia czy zbagatelizowania.

Jak przeciwdziałać depresji? Jak rozpoznać kryzys? Na co zwrócić uwagę? Jak zareagować?

Depresja jest stanem charakteryzującym się długotrwale obniżonym nastrojem oraz szeregiem innych objawów psychicznych i somatycznych. Depresja rozumiana jako choroba należy do grupy zaburzeń nastroju. Objawy depresji obserwowane u dzieci i nastolatków przypominają objawy charakterystyczne dla dorosłych, jest jednak wiele odmiennych objawów charakterystycznych tylko dla tej grupy wiekowej.

Objawy charakterystyczne dla dorosłych, a ich występowanie u dzieci i nastolatków

  • smutek, przygnębienie – u dzieci i nastolatków może przejawiać się przez drażliwość, płaczliwość, napady złości, podstawę wrogą względem otoczenia;

  • zobojętnienie, trudność w przeżywaniu radości – dziecko nie cieszyć się z rzeczy lub wydarzeń, które wcześniej sprawiały mu radość;

  • zniechęcenie do wcześniej lubianych czynności – dziecko porzuca hobby, nie chce spotykać się z rówieśnikami, nie podejmuje wcześniej lubianych czynności; wycofanie się z większości aktywności – dziecko niechętnie realizuje codzienne obowiązki i czynności (nauka, sprzątanie, higiena) lub nie realizuje ich wcale;

  • nieumiejętność poradzenia sobie z krytyką, uwagami ze strony otoczenia – dziecko lub nastolatek wybucha płaczem w szkole, reaguje złością na złą ocenę czy próby rozmowy ze strony rodzica;

  • negatywne schematy myślowe na temat świata i siebie samego (niska samoocena) – dziecko pesymistycznie ocenia własne możliwości, umiejętności, wygląd i otaczającą je rzeczywistość, pojawiają się;

  • poczucie bycia niepotrzebnym – dziecko uważa, że innym będzie bez niego lepiej, że jest źródłem kłopotów rodziny, doszukuje się winy za sytuacje, na które nie ma wpływu – np. w sytuacji kłótni czy rozwodu rodziców twierdzi, że gdyby był/-a lepszym synem/córką, to rodzice nie kłóciliby się;

  • niepokój, napięcie, poczucie zagrożenia – dziecko jest poddenerwowane i zaniepokojone, nie potrafi jednak wskazać, czego się boi lub z jakiego powodu odczuwa niepokój;

  • podejmowanie zachowań ryzykownych – dziecko lub nastolatek podejmuje zachowania autoagresywne, ma kontakt z substancjami psychoaktywnymi, wpada w „złe towarzystwo” ponieważ z jednej strony poszukuje sposobu poradzenia sobie z lękiem, oderwania się od myśli depresyjnych, a drugiej ma tendencję do impulsywnego działania w związku z obniżoną samooceną i poczucia znaczenia;

  • objawy psychotyczne (mogą pojawić się w ciężkich w przypadkach depresji)– u dzieci występują niezwykle rzadko, natomiast nastolatkom może towarzyszyć głos negatywnie komentujący ich zachowanie, możliwości, umiejętności, obwiniający za różne sytuacje, zachęcający do autoagresji lub w skrajnych sytuacjach – próby samobójczej;

  • myśli rezygnacyjne, samobójcze, tendencje i próby samobójcze.


Niecharakterystyczne dla depresji osób dorosłych objawy i problemy, które mogą występować w przebiegu choroby dzieci i młodzieży

  • zaburzenia koncentracji i trudności z zapamiętywaniem – dziecko/nastolatek otrzymuje złe oceny mimo wkładanego w naukę wysiłku, poświęcania jej czasu, sprawia wrażenie nieobecnego, zamyślonego;

  • pobudzenie psychoruchowe – dziecko kręci się, wierci, nie może się skupić uwagi, podejmuje bezwiednie działania, np. skubie ubranie, zamazuje długopisem kartkę, obgryza paznokcie, drapie się, porusza palcami („rysuje” kółka palcem wskazującym wokół kciuka) itp.;

  • silne zaangażowanie w wybraną aktywność, np. gra na komputerze;

  • zmniejszenie (rzadziej zwiększenie) apetytu;

  • problemy ze snem – trudności z zasypianiem, wybudzanie się w nocy, budzenie się wcześnie rano, nadmierna senność.


Typowe dla dzieci i młodzieży objawy depresji

  • powracające dolegliwości somatyczne o niepotwierdzonych medycznie przyczynach: bóle brzucha, nudności, wymioty, biegunki, bóle głowy, kołatania serca, duszność, częste zasłabnięcia lub omdlenia, moczenie nocne (ostatni objaw częściej występuje w depresji u dzieci);

  • bunt wobec rodziców, szkoły, nieprzestrzeganie zasad, zachowania agresywne i autoagresywne – taki obraz depresji częściej spotyka się u nastolatków.Utrudniają dziecku funkcjonowanie w ważnych obszarach jego życia (szkoła, dom, grupa rówieśnicza)


Rozmawiaj z dzieckiem o jego samopoczuciu.

Młoda osoba często nie sygnalizuje, że nie radzi sobie z problemami.

Zadzwoń do:

  • bezpłatnego Telefonu dla Rodziców i Nauczycieli w sprawie Bezpieczeństwa Dzieci 800 100 100 (pon-pt 12:00-15:00)

  • całodobowej, bezpłatnej infolinii dla dzieci i młodzieży, rodziców oraz nauczycieli 800 080 222

W rozmowie z psychologiem będziesz mógł omówić niepokojącą zachowania dziecka.


Porozmawiaj z psychologiem lub pedagogiem szkolnym - powiedz, co niepokoi Cię w zachowaniu dziecka, wspólnie ustalcie, jakie zostaną podjęte kroki.

Być może niezbędna będzie wizyta u lekarza wyspecjalizowanego w psychiatrii dzieci i młodzieży, choć pomocny może okazać się kontakt dziecka z lekarzem pediatrą lub rodzinnym, którzy w razie potrzeby przekierują dziecko na konsultację psychiatryczną.

Sytuacją, w której należy bezwzględnie i natychmiastowo poszukiwać pomocy lekarza psychiatry jest zagrożenie samobójstwem.

Szukaj pomocy i wsparcia dla siebie. Leczenie depresji u dzieci i młodzieży wymaga zaangażowania rodziców.